Tymczasowy areszt tylko dobrze uzasadniony
19-11-2013
Skarżący Karol el Kashif został w 2010 r. skazany na podstawie art. 108 k.k.s. w postępowaniu uproszczonym na grzywnę w wysokości 2000 zł za nielegalne gry hazardowe w internecie. el Kashif odwołał się od wyroku, ale ani on, ani jego adwokat nie stawili się na rozprawę apelacyjną przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Sąd musiał odroczyć rozprawę o dwa miesiące i kilkakrotnie usiłował wezwać na nią oskarżonego. Wezwanie się nie powiodło, ponieważ mężczyzna nie odbierał korespondencji, nie było go pod żadnym ze wskazanych wcześniej adresów.
El Kashif nie stawił się również na kolejną rozprawę wyznaczoną na 17 maja 2011 r., przyszedł na nią natomiast jego adwokat. Wówczas sąd wydał nakaz poszukiwania oskarżonego i aresztowania go na trzy miesiące. Uznał, że jest to konieczne dla prawidłowego przebiegu postępowania oraz że zebrane dowody mogą wskazywać na próbę uniknięcia przez oskarżonego zapłacenia kary. Pod koniec maja 2011 r. El Kashif został zatrzymany. Po 16 dniach sąd wysłuchał go i nakazał zwolnić z aresztu, decydując się na zastosowanie dozoru. El Kashif miał co tydzień stawiać się na policji, jednak pięciokrotnie nie wywiązał się z obowiązku. Stawił się natomiast na rozprawę, na której sąd uchylił zarządzenie dotyczące dozoru policyjnego. W marcu 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu, uchylił wyrok skazujący.
W skardze do europejskiego Trybunału Praw Człowieka El Kashif zarzucił polskim władzom naruszenie jego prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego (skarga nr 69398/11). Podniósł w szczególności naruszenie art. 5 par. 1c (tymczasowe aresztowanie może być zastosowane, gdy istnieje podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego taką karą lub gdy istnieje zagrożenie popełnienia takiego czynu) oraz art. 5 par. 3 (obowiązek niezwłocznej kontroli sądowej aresztowania) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
W wyroku z 19 listopada 2013 r. trybunał uznał naruszenie konwencji. Na wstępie podkreślił, że skarżący, aby skorzystać ze skargi do Strasburga, nie musiał wystąpić z żądaniem o odszkodowanie za niesłuszny areszt na podstawie art. 552 par. 4 k.p.k. Sędziowie zauważyli, że do zatrzymania doszło w związku z postępowaniem karnym toczącym się przeciwko skarżącemu oraz że zgodnie z polskim prawem zakazane jest stosowanie tymczasowego aresztu w sprawach o przestępstwa zagrożone karą poniżej jednego roku pozbawienia wolności. Powzięli jednak wątpliwość, czy areszt został zastosowany jako ultima ratio. Trybunał przypomniał, że pozbawienie wolności jest środkiem ostatecznym, gdy nie wystarczą inne, mniej restrykcyjne środki zapobiegawcze. Zgodnie z art. 257 k.p.k. polskie sądy powinny były rozważyć możliwość ich zastosowania. Ponadto zastosowanie aresztu powinno być szczegółowo uzasadnione.
Zgodnie z art. 5 par. 3 konwencji osoba tymczasowo aresztowana powinna zostać niezwłocznie postawiona przed sądem. Kontrola sądowa zasadności aresztowania powinna nastąpić więc bez zbędnej zwłoki. 16-dniowy okres poprzedzający postawienie przed sądem nie został przez trybunał zakwalifikowany jako niezwłoczny.
Ze statystyk przedstawianych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że stosowanie tymczasowego aresztu następuje w coraz mniejszej liczbie spraw. Sprawa El Kashifa ilustruje jednak problem systemowy, który istnieje w Polsce od lat i na który sądy nie reagują właściwie. Jak wynika z licznych orzeczeń ETPC, tymczasowy areszt jest stosowany przez sędziów niejako z automatu, bez wystarczającego uzasadnienia i nierzadko w sprawach błahych.
Dominika Bychawska-Siniarska
Tagi: