Z tym pytaniem zmierzył się Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie ze skargi kancelarii prawnej Lindstrand Partners Advokatbyrå AB przeciwko Szwecji (skarga nr 18700/09)

Sprawa dotyczyła przeszukania w siedzibie kancelarii do którego doszło na wniosek szwedzkiej skarbówki zainteresowanej transakcjami pomiędzy dwoma firmami, z których jedna była obsługiwana przez skarżącą kancelarię. Podstawą przeszukania było podejrzenie, że na skutek transakcji pomiędzy jedną ze spółek szwedzkich SNS-LAN, a spółką zarejestrowana w Szwajcarii doszło transakcji w wyniku których szwedzki skarb państwa został narażony na poważne straty.

Cała sprawa rozpoczęła się 4 marca 2008 roku, kiedy to szwedzka skarbówka skierowała wniosek do sądu administracyjnego o zastosowanie środków przymusu w stosunku do SNS-LAN, w szczególności przeszukania i zajęcia dokumentów oraz innych materiałów, które mogłyby rzucić światło na relację tej spółki ze szwajcarską firmą. Jako, że SNS-LAN niedługo przed tą datą została zlikwidowana i nie podsiała już własnych lokali służbowych skarbówka wniosła o przeprowadzenie przeszukania  w dwóch innych adresach związanych z osobą, która kontrowała spółkę – Panem Jurík. Jednym z tych adresów było biuro Lindstrand Partners, z uwagi na to, że Jurik tam był współpracownikiem. Wniosek o przeszukanie lokalu został zatwierdzony przez sąd 10 marca 2008 r.

W ramach akcji przeszukane zostały szafki, półki i komputery w biurze oraz otwarty został sejf. Z uwagi na to, że nie znalazły się tam poszukiwane dokumenty przeszukanie było kontynuowane w mieszkaniu Jurika. Zajęte zostały m.in. dyski obecne w jego mieszkaniu, które należały do kancelarii.

Skarżąca kancelaria wniosła zażalenie na te czynności do sądu apelacyjnego, który jednak oddalił je wskazując, że to nie kancelaria była celem działań skarbówki. Samo przeszukanie opierało się na założeniu, że poszukiwane dokumenty mogą się w niej znaleźć. Tym samym kancelaria nie miała statusu pokrzywdzonego, który uprawniałby ja do kwestionowania postanowienia o przeszukaniu.

W związku z tym kancelaria wszczęła odrębne postępowanie domagając się zwolnienia zajętych w wyniku przeszukania materiałów. Żądanie Lindstrand Partners został ponownie oddalone  z powodu braku legitymacji procesowej.

Kancelaria w skardze do ETPC zarzuciła m.in., naruszenie artykułu 8 EKPC (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), do którego miało dojść poprzez fakt, że Urząd Skarbowy uzyskał dostęp do pomieszczeń spółki oraz do danych należących do spółki. Podniesiony został także zarzut naruszenia art. 13 EKPC  (Prawo do skutecznego środka odwoławczego) w związku z artykułem 8 EKPC, do którego miało dojść poprzez odmowę uznania legitymacji procesowej skarżącej do kwestionowania przeszukania.

Trybunał rozpoznając tę sprawę stwierdził, że nastąpiła ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego z uwagi na fakt, że pojęcie to jest rozumiane bardzo szeroko i obejmuje także pomieszczenia w których prowadzona jest działalność gospodarcza. Następnie ETPC przeszedł do badania czy ingerencja ta miała wystarczającą podstawę w prawie szwedzkim oraz czy była ona konieczna w demokratycznym społeczeństwie dla ochrony jednej z wartości wymiennych w art. 8 ust. 2 EKPC. Kluczowe znaczenie miała przesłanka konieczności, cz też proporcjonalności ingerencji.

W tym zakresie Trybunał zbadał, czy prawo krajowe i praktyka zapewniały odpowiednie i skuteczne zabezpieczenia przed nadużyciami i arbitralnością w trakcie przeszukania. W tego typu sprawach ETPC zwraca w szczególności uwagę na to czy: przeszukanie było oparte na nakazie wydanym przez sędziego, a także na podstawie uzasadnionego podejrzenia; czy zakres nakazu została racjonalnie ograniczony; oraz – w przypadku  przeszukania kancelarii – czy przeszukanie przeprowadzono w obecności niezależnego obserwatora w celu zapewnienia, że materiały objęte tajemnicą zawodową nie zostaną naruszone. ETPC stwierdził, że w tej konkretnej sprawie wszystkie warunki zostały spełnione co uzasadnia konkluzje, że do naruszenia art. 8 nie doszło. Trybunał stwierdził jednak naruszenie art. 13 do którego miało dojść poprzez brak zapewnienia możliwości  zakwestionowania przeszukania i zajęcia danych należących do kancelarii. ETPC zwrócił uwagę, że jakkolwiek działania skarbówki nie były wymierzone przeciwko kancelarii, tak ich skala w znaczny sposób oddziaływała na nią, a co za tym idzie kancelaria powinna dysponować możliwością zakwestionowania tych działań.

Adam Ploszka

CAŁOŚĆ WYROKU

Tagi:

• Szwecja
• podatki