To zagadnienie stanowiło przedmiot wyroku wydanego przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w dniu 19 grudnia 2018 r. w sprawie Molla Sali przeciwko Grecji (skara nr 20452/14).

Skarżącą w sprawie była Chatitze Molla Sali, która na podstawie testamentu sporządzonego przed notariuszem odziedziczyła cały majątek po zmarłym mężu. Ważność tego testamentu została jednak zakwestionowana przez dwie siostry zmarłego, które twierdziły, że ich brat należał do społeczności muzułmańskiej, a w związku z tym zasady dziedziczenia po nim reguluje prawo islamskie – szariat, a nie przepisy greckiego kodeksu cywilnego. W tym zakresie powołały się na normy Traktatu z Sèvres z 1920 r. i Traktatu z Lozanny z 1923 r., które to traktaty przewidywały, że względem obywateli greckich o muzułmańskiej wierze dopuszczalne jest odwoływanie się do muzułmańskiego prawa i zwyczajów. Powództwo sióstr pierwotnie zostało oddalone przez sad pierwszej i drugiej instancji. Ostatecznie jednak sąd kasacyjny uchylił wyrok sądu apelacyjnego i ten po ponownym rozpoznaniu zadecydował, że zastosowanie w niniejszej sprawie powinno znaleźć muzułmańskie praw religijne.

W wyniku tego wyroku skarżąca została pozbawiona trzech czwartych majątku. W skardze do ETPC zarzuciła, że padła ofiarą dyskryminacji ze względu na religię, gdyż gdyby nie miała męża muzułmanina odziedziczyła by po nim całość majątku.

Z zarzutami skarżącej zgodził się Europejski Trybunał Praw Człowieka (zasiadający w składzie Wielkiej Izby – tj. 17 sędziów) stwierdzając jednomyślnie, że doszło do naruszenia zakazu dyskryminacji gwarantowanego przez art. 14 EKPC, pozostającego w związku z art. 9 EKPC gwarantującym wolność myśli sumienia i wyznania.

W pierwszej kolejności ETPC stwierdził, że różnica w traktowaniu skarżącej w zależności od tego czy jej zmarły mąż był czy też nie był członkiem wspólnoty religijnej nie posiada obiektywnego i racjonalnego uzasadnienia. Niejako na marginesie ETPC stwierdził przy tym, że samo prawo szariatu budzi wątpliwości co do zgodności z standardem niedyskryminacji, w szczególności w zakresie traktowania kobiet i dzieci.

Dalej Trybunał Strasburski wskazał także, że z wolności wyznania zagwarantowanej w art. 9 EKPC nie wynika obowiązek państw-stron EKPC tworzenia szczególnych ram prawnych które nadają wspólnotom wyznaniowym szczególny status oraz określone przywileje. Niemniej jednak państwo, które taki status i przywileje nadaje, musi zapewnić, że przywileje ustalone dla danej grupy są stosowane w sposób niedyskryminacyjny.

Ponadto Trybunał zauważył, że odmówienie członkowi mniejszości religijnej prawa do dobrowolnego wyboru i korzystania z prawa cywilnego danego państwa wynika stanowi nie tylko dyskryminacyjne traktowanie, ale także naruszenie prawa o znaczeniu kardynalnym w obszarze ochrony praw mniejszości, to znaczy prawa do swobodnej samoidentyfikacji. Prawo do bycia nietraktowanym jako członek danej mniejszości musi być w ocenie ETPC uznane tak przez pozostałych członków mniejszości, jak i przez państwo.

Wreszcie ETPC zauważył, że Grecja była jedynym krajem w Europie, który aż do czasu zdarzeń objętych niniejszą sprawą, stosował prawo szariatu do części swoich obywateli wbrew ich woli. Trybunał dostrzegł w tym kontekście, że 15 stycznia 2018 r. weszło w życie prawo nowelizujące sposób rozwiązywania sporów rodzinnych w obrębie mniejszości muzułmańskiej. Zgodnie z nowym prawem odwołanie się do instytucji Muftiego w sprawach dotyczących zawarcia i rozwiązania małżeństwa lub spadku stało się obecnie możliwe tylko za zgodą wszystkich zainteresowanych. Niemniej jednak przepisy nowej ustawy nie miały wpływu na sytuację skarżącej, której sprawa została rozstrzygnięta reżimu prawnego obowiązującego przed wejściem w życie tej ustawy.

dr Adam Ploszka

CAŁOŚĆ WYROKU

Tagi:

• Grecja
• Islam
• muzułmanie