Blokowanie stron tylko pod kontrolą sądową
24-03-2022
W decyzji z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie Wikimedia Foundation, Inc. przeciwko Turcji (skarga nr 25479/19) Europejski Trybunał Praw Człowieka większością głosów uznał skargę za niedopuszczalną. Skarżąca Wikimedia Foundation jest fundacją z siedzibą w San Francisco. Zajmuje się ona swobodnym dzieleniem się wiedzą poprzez projekty Wikimedia, których celem jest stworzenie zbiorowej, uniwersalnej i wielojęzycznej encyklopedii online dostępnej bezpłatnie.
Sprawa dotyczyła wniosku tureckiej Dyrekcji ds. Telekomunikacji i Technologii Informacyjnych (TİB) o usunięcie pewnych stron z witryny internetowej Wikimedia Foundation. Skarżąca Fundacja otrzymała od TİB pięć e-maili z żądaniem usunięcia adresów URL w ciągu czterech godzin. TİB nakazał zablokowanie dostępu do całej witryny, uzasadniając to tym, że strony zatytułowane „Terroryzm sponsorowany przez państwo” oraz „Zaangażowanie zagranicy w wojnę domową w Syrii” nie zostały usunięte wyznaczony terminie, a zablokowanie dostępu tylko do tych stron było technicznie niemożliwe.
Fundacja zwróciła się do tureckiego Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że środek zarządzony przez organy administracyjne i sądowe nie wynikał z naglącej potrzeby społecznej. Jego uzasadnienie było zaś niewystarczające oraz że stanowił on nieproporcjonalną ingerencję w prawo do swobody wypowiedzi.
Wreszcie sąd wskazał, że omawiane naruszenie wynikało zarówno z decyzji administracyjnej, jak i sądowej. Zwrócił akta sprawy do właściwego sądu, aby ten mógł wznowić postępowanie w celu zaradzenia naruszeniu. Ponadto zasądził 2.732,50 lirów tureckich na rzecz skarżącej Fundacji tytułem kosztów i wydatków. Po otrzymaniu powiadomienia o wyroku TK w dniu 15 stycznia 2020 r., Sąd w Ankarze natychmiast uchylił nakaz zablokowania dostępu do całej strony Wikipedia. W trakcie trwania postępowania, Fundacja zwróciła się do strasburskiego trybunału, wskazując, że rozstrzygnięcie tureckiego TK nie będzie efektywne co doprowadzi do naruszenia swobody wypowiedzi i rzetelności postępowania.
W decyzji o niedopuszczalności trybunał zauważył, że w przeszłości, w licznych sprawach dotyczących wolności wypowiedzi uznawał, iż skargę do TK należy uznać za środek odwoławczy, który należy wyczerpać dla w rozumieniu art. 35 § 1 Konwencji w odniesieniu do takich skarg. Trybunał zwrócił uwagę na systemowy charakter problemu poruszonego w niniejszej sprawie i na liczne sprawy dotyczące blokowania treści internetowych, jakie do niego trafiały. Niemniej jednak, nie posiadał wystarczająco istotnych informacji, aby uznać, że turecki Trybunał Konstytucyjny w stanie zaradzić temu problemowi.
Trybunał wydał kilka wyroków dotyczących blokowania stron internetowych, ustanawiając liczne kryteria, którymi powinny kierować się władze krajowe i sądy powołane do badania nakazów blokowania. Strasburscy sędziowie stwierdzili, że orzekając w sprawie indywidualnej skargi, TK uznał co do istoty naruszenie art. 10 Konwencji i przyznał odpowiednie i wystarczające zadośćuczynienie za szkody poniesione przez skarżącą fundację. W związku z takim krajowym rozstrzygnięciem, ETPC wskazał, że skarżąca fundacja nie może dłużej powoływać się na status ofiary, a skarga jest niezgodna z przepisami Konwencji.
Wyrok może mieć znaczenie w kontekście trwającej wojny informacyjnej. Zakłada on bowiem, że organy krajowe, w tym sądy mają obowiązek naprawiania sytuacji, w której dochodzi do nieuzasadnionej blokady.
Warto podkreślić, że to nie pierwsza sprawa dotycząca blokowania stron internetowych, jaką zajął się trybunał. Ostatni raz, w wyroku z 23 czerwca 2020 r. ocenił za naruszające swobodę wypowiedzi działania władz rosyjskich wobec trzech stron internetowych będących portalami informacyjnymi – Electronic Publishing News (Vladimir Kharitanov p. Rosji, skarga nr 10795/14), Worldview of the Russian Civilization (Bulgakov p. Rosji, skarga nr 12468/15) oraz RosKomSvoboda (Engels p. Rosji, skarga nr 61919/16). Przypadki te dotyczyły użycia różnych rodzajów środków, w tym blokowania „zabezpieczającego” (w przypadku, gdy adres IP, który został zablokowany, był wspólny dla kilku stron, w tym docelowej), „nadmiernego” (gdy cała witryna została zablokowana z powodu jednej strony lub jednego pliku), oraz „hurtowego” (trzy media internetowe zostały zablokowane przez Prokuratora Generalnego z uwagi na sposób przedstawiania niektórych wiadomości).
Dominika Bychawska-Siniarska
Tagi: