Wobec kilkudziesięciu osadzonych w więzieniu Ulucanlar w Ankarze oraz ich rodzin Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł naruszenie prawa do życia oraz zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania. To sedno wyroku w sprawie Kavaklıoğlu i inni przeciwko Turcji.

Podłożem wydarzeń, które doprowadziły do wydania 6 października omawianego wyroku, był długotrwały konflikt pomiędzy władzami więziennymi a osadzonymi skazanymi za przynależność do nielegalnej, ekstremistycznej organizacji lewicowej. Te pierwsze wiedziały o planach wzniecenia zamieszek w zakładzie, zdawały sobie również sprawę z problemu przeludnienia w placówce i panują- cych w nim złych warunków. W obliczu narastającego napięcia i faktycznego przejęcia kontroli przez samych osadzonych w niektórych częściach więzienia, we wrześniu 1999 r. władze tureckie zdecydowały o użyciu siły. Rezultatem szturmu, który napotkał na aktywny opór ze strony osadzonych, były ofiary śmiertelne i wielu rannych. Postępowania wyjaśniające przeprowadzone po tych wydarzeniach wykazały wiele nieprawidłowości, m.in. to, że na terenie więzienia znajdowała się nielegalna broń i środki odurzające. O zaniedbanie obowiązków służbowych oskarżony został naczelnik więzienia i jego zastępcy, organ rozpatrujący ich sprawę nie dopatrzył się jednak żadnych uchybień. Również postępowanie prokuratorskie zainicjowane wobec niektórych ze strażników więziennych zakończyło się umorzeniem. Nie wskazano winnych wydarzeń w więzieniu Ulucanlar.

Opierając się na art. 2 konwencji (prawo do życia) oraz na art. 3 (zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania), skarżący zarzucili władzom tureckim doprowadzenie do śmierci członków rodzin (więźniów zabitych podczas operacji sił specjalnych) oraz wiele naruszeń zakazu zdefiniowanego w art. 3, do których miało dochodzić zarówno podczas akcji szturmowej, jak i w jej następstwie wobec osób nadal osadzonych. Skarżący podnieśli również, iż postępowania wyjaśniają- ce okazały się nieadekwatne i nieefektywne – w ich wyniku nikt odpowiedzialny nie poniósł właściwej kary. Kolejny zarzut sformułowano na podstawie Pierwszego Protokołu Dodatkowego – własność osadzonych miała zostać zniszczona lub skonfiskowana po operacji sił specjalnych.

ETPC orzekł naruszenie przez Turcję zarówno art. 2, jak i 3 Europejskiej Konwencji (nie stwierdzając jednocześnie zasadności ostatniego z podnoszonych zarzutów). Podkreślił odpowiedzialność państwa za życie i zdrowie osadzonych w więzieniach i podobnych im ośrodkach pozbawienia lub ograniczenia wolności, wskazał również na niemożność (wydającą się jednak rezultatem umyślnej polityki niepociągnięcia do odpowiedzialności władz więziennych i ich zwierzchników) uzyskania przez skarżących sprawiedliwości na krajowej drodze sądowej.

Wyrok w tej sprawie dotyczy niezwykle poważnych naruszeń praw człowieka, do których doszło w trakcie i w następstwie brutalnej akcji sił specjalnych. Niewątpliwie jednak wydarzenia te były jedynie rezultatem całego szeregu działań i decyzji podejmowanych przez rządzących bez uwzględniania europejskich standardów ochrony praw człowieka.

Aleksandra Gliszczyńska-Grabias

Całość wyroku

Tagi:

• Turcja
• prawa więźniów
• prawa pacjenta