W więzieniu komputer do nauki
18-06-2019
Dostęp do komputera z internetem w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności był przedmiotem rozstrzygnięcia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 czerwca 2019 r. w sprawie Mehmet Reşit Arslan i Orhan Bingöl przeciwko Turcji (skarga nr 47121/06). Postępowania przed trybunałem w Strasburgu zainicjowały skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wniesione przez dwóch obywateli Turcji – Mehmeta Reşita Arslana oraz Orhana Bingöla – skazanych w 1993 oraz 1995 r. na kary dożywotniego pozbawienia wolności za członkostwo w zorganizowanej grupie przestępczej.
W 2006 r. pierwszy ze skarżących – Mehmet Reşit Arslan – wystąpił, powołując się na odpowiednie przepisy tureckiego prawa karnego wykonawczego, do władz więzienia, w którym odbywał karę pozbawienia wolności, o udzielenie mu zgody na korzystanie z komputera z dostępem do internetu. Odmówiono mu, uzasadniając to tym, że skarżący w trakcie odbywania kary miał utrzymywać kontakty z innymi osadzonymi należącymi do tej samej nielegalnej organizacji, a także z uwagi na to, że nie uczestniczył w programach resocjalizacyjnych. Arslan odwołał się od tej decyzji do sądu penitencjarnego, argumentując, że przed skazaniem był studentem piątego roku medycyny i że dzięki komputerowi, na którym mógłby zapoznawać się z materiałami audiowizualnymi, mógłby ukończyć studia. Sąd nie uwzględnił jego odwołania, podobnie następnych.
W analogicznej sytuacji znajdował się drugi ze skarżących Orhan Bingöl, który w 2006 r. zawnioskował o komputer z internetem. Jemu także odmówiono dostępu z powodu nieuczestniczenia w kursach resocjalizacyjnych oraz wymierzonych mu kar dyscyplinarnych. Jego odwołania także nie przyniosły skutku.
W skardze do ETPC skarżący zarzucili, że poprzez odmowę udostępnienia im komputera z dostępem do internetu doszło do naruszenia ich prawa do edukacji gwarantowanego przez art. 2 protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Trybunał jednogłośnie stwierdził, że doszło do naruszenia prawa do edukacji. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie, ETPC w pierwszej kolejności przywołał swoje wcześniejsze orzecznictwo, w którym stwierdził, że pozbawienie wolności pociąga za sobą wiele ograniczeń w komunikacji więźniów ze światem zewnętrznym, w tym ich możliwość dostępu do informacji. W konsekwencji z punktu widzenia trybunału gwarantujący swobodę ekspresji art. 10 EKPC nie może być interpretowany jako nakładający generalny obowiązek zapewnienia osadzonym dostępu do internetu lub określonych stron internetowych. Prawo tureckie przewidywało jednak, że więźniowie pobierający naukę lub dokształcający się na kursach mają prawo do dostępu do określonych urządzeń audiowizualnych, w tym kontrolowanego dostępu do internetu.
Dalej ETPC uznał, że argumenty odnoszące się do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, które zostały podniesione przez władze krajowe w uzasadnieniu odmów, mają w niniejszej sprawie istotne znaczenie. Niemniej w ocenie trybunału sądy krajowe nie przeprowadziły żadnej szczegółowej analizy zagrożeń, jakie wynikałyby dla bezpieczeństwa publicznego z udostępnienia skarżącym komputerów. Ponadto w ocenie ETPC sądy krajowe nienależycie zrównoważyły interes bezpieczeństwa państwa z interesem skarżących, nie zwracając uwagi na ryzyko nadużyć władzy przez administrację.
Wyrok ten ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów polskiego kodeksu karnego wykonawczego, który w art. 110a par. 2. stanowi, że dyrektor zakładu karnego może zezwolić skazanemu na posiadanie w celi sprzętu audiowizualnego i komputerowego. Podejmując tę decyzję, powinien wziąć pod uwagę to, że sprzęt ten może służyć skazanemu do realizacji jego prawa do nauki. Zlekceważenie tego aspektu może w przyszłości prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
dr Adam Ploszka
Tagi: