Odmowa rejestracji grupy scjentologów jako związku wyznaniowego jako naruszenie wolności wyznania i zrzeszania się, czyli wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Church of Scientology of St Petersburg i in. p. Rosji.

Choć w przekazie społecznym różne grupy religijne mogą być odbierane i postrzegane w sposób negatywny, wszelkie procedury i decyzje dotyczące ich rejestracji muszą następować zgodnie z przepisami oraz standardami dotyczącymi wolności wyznania i zrzeszania się.

Wysiłki podejmowane przez grupę rosyjskich scjentologów działających w Sankt Petersburgu w celu zarejestrowania ich kościoła jako związku wyznaniowego i poprzez to uzyskanie podmiotowości prawnej od lat pozostawały daremne. Ostatnia z odnotowanych decyzji odmownych władz oparta została na uznaniu, iż wymagany prawem rosyjskim dokument potwierdzający fakt funkcjonowania grupy od minimum 15 lat nie był wiarygodny. W opinii eksperckiej uwzględnionej przez sądy krajowe podważano również religijny charakter grupy.

W skardze do Trybunału w Strasburgu skarżący dowodzili całkowitej arbitralności decyzji w ich sprawie. Jako nieuzasadniony i skierowany na ograniczenie wolności religijnej grup mniejszościowych określili przy tym wymóg 15 lat działalności na danym terenie. Strona rządowa z kolei wskazywała na brak spełnienia przez scjentologów wymogów formalnych, a same przepisy warunkujące przyznanie właściwego statusu prawnego grupom podobnym do skarżących miały zostać ustanowione ze względu na konieczność zapobieżenia naruszeniom porządku publicznego na tle religijnym.

Przystępując do merytorycznego zbadania skargi, trybunał podkreślił, z jakimi uprawnieniami (m.in. możliwość nabywania bądź wynajmowania nieruchomości przeznaczonych na miejsca kultu religijnego, dystrybuowanie religijnej literatury itp.) wiąże się w Rosji nadanie statusu prawnego grupie religijnej, konkludując, iż są one niezbędne dla pełnego korzystania z wolności religijnej.

Zasadnicze uwagi trybunału dotyczyły jednak braku uwzględnienia, jako wadliwego, zaświadczenia o długoletnim funkcjonowaniu grupy Scjentologów. W tym aspekcie w Strasburgu odrzucono argument państwa strony, iż właściwe zaświadczenie nie mogło zostać wydane przez radę miejską Sankt Petersburga, ponieważ ukonstytuowała się ona zbyt późno, aby móc świadczyć o 15-letnim okresie działalności grupy skarżących. Jak ujął to trybunał: w żadnym miejscu przepisy krajowe nie mówią o tym, że jednostka władzy lokalnej wydająca wymagane zaświadczenie musi być literalnie tą samą jednostką, która funkcjonowała w momencie zgłoszenia przez grupę religijną informacji o zawiązaniu się. W konsekwencji nie można oczekiwać, że grupa skarżących ponosić ma konsekwencje administracyjnej reorganizacji władz lokalnych czy też czuwać nad ciągłością jej archiwów.

Za pozbawiony podstaw w prawie rosyjskim uznano również wymóg jednego z sądów krajowych rozpatrujących sprawę, aby skarżący dostarczyli dowody braku działalności na tym samym terenie innych grup scjentologicznych oraz funkcjonowania ich grupy w niezmienionym składzie od 15 lat. Konkludując, trybunał uznał, że decyzja odmowna w sprawie rejestracji związku wyznaniowego pozbawiona była właściwych podstaw prawnych.

Dodatkowo trybunał odniósł się do zbyt długiego zdaniem sędziów strasburskich okresu wymaganego dla zarejestrowania związku religijnego, podkreślając, że wobec tego rodzaju ograniczenia wolności wyznania i wolności zrzeszania się nie znajduje zastosowania przesłanka konieczności wprowadzenia ograniczenia w społeczeństwie demokratycznym. Trybunał nie pominął milczeniem również znamiennego faktu, iż przez wiele lat kolejne odmowne decyzje dotyczące rejestracji kościoła scjentologów zawierały odmienne uzasadnienia: sześciokrotna odmowa za każdym razem wynikała z innego, nieprzywoływanego wcześniej powodu. W ten sposób władze rosyjskie jedynie wzmocniły przekonanie o arbitralnym charakterze swego postępowania wobec scjentologów.

W konsekwencji trybunał jednogłośnie stwierdził naruszenie art. 9 EKPCz (wolność wyznania) w świetle art. 11 (wolność zrzeszania się).

dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias

Całość wyroku

Tagi:

• Rosja