Naruszenie bez odszkodowania
13-09-2017
Brak udziału adwokata w przesłuchaniu może stanowić naruszenie prawa do sądu. Taki wniosek wynika z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydanych 5 września 2017 r. w sprawach Koç przeciwko Turcji (skarga nr 38907/09), Bozkaya przeciwko Turcji (skarga nr 46661/09) i Türk przeciwko Turcji (skarga nr 22744/07).
Skarżący byli przesłuchiwani (bez udziału obrońcy) w związku z zarzutem udziału w organizacji zbrojnej. Przyznali się do zarzucanego czynu. Türk i Bozkaya przyznali się także do popełnienia przestępstw z użyciem przemocy. Na późniejszym etapie postępowania skarżący próbowali się wycofać z części złożonych zeznań, wskazując, że w postępowaniu przygotowawczym stosowano względem nich przymus oraz bezprawnie odmówiono im dostępu do obrońcy. W kontekście dostępu do adwokata w przypadku pierwszego z nich – Bayrama Koça – odmowa wynikała z okoliczności o charakterze systemowym (czyn, którego popełnienie mu zarzucano, podlegał jurysdykcji specjalnych trybunałów powołanych do sądzenia spraw o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa, a w tej procedurze ograniczono ustawowo dostęp do obrońcy). Dwaj pozostali mieli się zrzec prawa do kontaktu z obrońcą.
Skarżący zostali skazani na kary pozbawienia wolności, przy czym Koç jedynie za udział w organizacji zbrojnej, zaś Türk i Bozkaya także za popełnienie przestępstwa, którego celem miało być oderwanie części terytorium kraju spod władzy centralnej. Wyroki skazujące zostały utrzymane przez sąd kasacyjny.
Skarżący podnosili, że w ich sprawach doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a także gwarancji określonej w art. 6 ust. 3 c, tj. prawa każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą do bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę. Do naruszenia miało dojść poprzez skazanie ich na podstawie zeznań uzyskanych w wyniku stosowania względem nich przymusu przy nieobecności adwokata
ETPC podzielił te zarzuty, uznając, że doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu oraz do korzystania z pomocy adwokata. W przypadku pierwszego ze skarżących, Koça, trybunał uznał, że na żadnym etapie postępowania rząd turecki nie przedstawił uzasadnienia dla systemowego pozbawiania skarżącego prawa do korzystania z pomocy obrońcy ani też nie przekonał sędziów, że brak pomocy prawnej na wczesnym etapie postępowania nie spowodował nieodwracalnego uszczerbku dla możliwości obrony praw skarżącego. W odniesieniu do pozostałych skarżących ETPC po szczegółowej rekonstrukcji stanów faktycznych tych spraw, w szczególności braku odpowiedniego pouczenia o przysługujących zatrzymanym prawach, stwierdził, że nie można uznać, że zrzeczenie się przez skarżących ich prawa do pomocy adwokata miało charakter jednoznaczny.
Strasburski trybunał nie dostrzegł jednak potrzeby wypłacenia skarżącym odszkodowania za naruszone prawa, uznając, że samo stwierdzenie tego w wyroku jest wystarczające. Odszkodowanie w symbolicznej kwocie 1 tys. euro przyznał jedynie jednemu z nich za przewlekłość postępowania, do którego doszło w jego sprawie. ⒸⓅ
Brak udziału adwokata w przesłuchaniu może stanowić naruszenie prawa do sądu. Taki wniosek wynika z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydanych 5 września 2017 r. w sprawach Koç przeciwko Turcji (skarga nr 38907/09), Bozkaya przeciwko Turcji (skarga nr 46661/09) i Türk przeciwko Turcji (skarga nr 22744/07).
Skarżący byli przesłuchiwani (bez udziału obrońcy) w związku z zarzutem udziału w organizacji zbrojnej. Przyznali się do zarzucanego czynu. Türk i Bozkaya przyznali się także do popełnienia przestępstw z użyciem przemocy. Na późniejszym etapie postępowania skarżący próbowali się wycofać z części złożonych zeznań, wskazując, że w postępowaniu przygotowawczym stosowano względem nich przymus oraz bezprawnie odmówiono im dostępu do obrońcy. W kontekście dostępu do adwokata w przypadku pierwszego z nich – Bayrama Koça – odmowa wynikała z okoliczności o charakterze systemowym (czyn, którego popełnienie mu zarzucano, podlegał jurysdykcji specjalnych trybunałów powołanych do sądzenia spraw o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa, a w tej procedurze ograniczono ustawowo dostęp do obrońcy). Dwaj pozostali mieli się zrzec prawa do kontaktu z obrońcą.
Skarżący zostali skazani na kary pozbawienia wolności, przy czym Koç jedynie za udział w organizacji zbrojnej, zaś Türk i Bozkaya także za popełnienie przestępstwa, którego celem miało być oderwanie części terytorium kraju spod władzy centralnej. Wyroki skazujące zostały utrzymane przez sąd kasacyjny.
Skarżący podnosili, że w ich sprawach doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego przez art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a także gwarancji określonej w art. 6 ust. 3 c, tj. prawa każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą do bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę. Do naruszenia miało dojść poprzez skazanie ich na podstawie zeznań uzyskanych w wyniku stosowania względem nich przymusu przy nieobecności adwokata
ETPC podzielił te zarzuty, uznając, że doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu oraz do korzystania z pomocy adwokata. W przypadku pierwszego ze skarżących, Koça, trybunał uznał, że na żadnym etapie postępowania rząd turecki nie przedstawił uzasadnienia dla systemowego pozbawiania skarżącego prawa do korzystania z pomocy obrońcy ani też nie przekonał sędziów, że brak pomocy prawnej na wczesnym etapie postępowania nie spowodował nieodwracalnego uszczerbku dla możliwości obrony praw skarżącego. W odniesieniu do pozostałych skarżących ETPC po szczegółowej rekonstrukcji stanów faktycznych tych spraw, w szczególności braku odpowiedniego pouczenia o przysługujących zatrzymanym prawach, stwierdził, że nie można uznać, że zrzeczenie się przez skarżących ich prawa do pomocy adwokata miało charakter jednoznaczny.
Strasburski trybunał nie dostrzegł jednak potrzeby wypłacenia skarżącym odszkodowania za naruszone prawa, uznając, że samo stwierdzenie tego w wyroku jest wystarczające. Odszkodowanie w symbolicznej kwocie 1 tys. euro przyznał jedynie jednemu z nich za przewlekłość postępowania, do którego doszło w jego sprawie.
Adam Ploszka
Tagi: