Państwem, przeciwko któremu szczególnie często w ostatnich tygodniach są ogłaszane wyroki ETPC, jest Federacja Rosyjska. Niejednokrotnie wykazują one znaczny ciężar polityczny, sędziowie zwykle stwierdzają też w nich naruszenia podstawowych praw człowieka, w tym prawa do życia czy wolności od tortur. Kolejnym tego typu orzeczeniem jest to w sprawie Niemcow przeciwko Rosji (skarga nr 1774/11).

Skargę do ETPC wniósł jeden z liderów rosyjskiej opozycji Borys Niemcow. 31 grudnia 2010 r. wziął on udział w demonstracji w Moskwie, podczas której skandował antyrządowe hasła oraz wygłosił przemówienie krytykujące skazanie Michaiła Chodorkowskiego (byłego właściciela koncernu naftowego Jukos). Pod koniec demonstracji został aresztowany. 2 stycznia 2011 r. został uznany za winnego stawiania oporu policjantom oraz skandowania antyrządowych haseł. Jako karę orzeczono 15 dni aresztu. Próby odwoływania się okazały się bezskuteczne.

Niemcow zarzucił Rosji naruszenie wielu praw w związku z tym, że aresztowanie nastąpiło bez uprzedniego ostrzeżenia i wyjaśnienia powodu zatrzymania oraz że pozbawiono go możliwości złożenia zażalenia na decyzję o zatrzymaniu. W samym areszcie został natomiast umieszczony w małej celi bez okna, łóżka, pościeli i urządzeń sanitarnych.

Trybunał stwierdził, że ingerencja Rosji w wolność zgromadzeń, z której korzystał skarżący (art. 11 konwencji), była arbitralna i bezprawna.

W ocenie sędziów zatrzymanie skarżącego i nałożenie kary administracyjnej nie miało związku z karaniem nieposłuszeństwa wobec legalnych działań policji, które stanowi cel przepisu zastosowanego w sprawie Niemcowa. Działanie policji miało na celu zniechęcenie Niemcowa do udziału w demonstracjach politycznych czy szerzej, angażowania się w politykę. Skazanie miało także wywrzeć prewencyjny skutek w postaci powstrzymywania innych od udziału w demonstracjach, a w konsekwencji ograniczyć debatę polityczną.

Trybunał stwierdził także naruszenie art. 6 konwencji (prawo do rzetelnego procesu sądowego). Do takiej konkluzji sędziów doprowadził w szczególności fakt, że ustalenia sądów rosyjskich zostały oparte wyłącznie na zeznaniach dwóch policjantów, którzy aresztowali Niemcowa, przy jednoczesnym oddaleniu spójnego materiału dowodowego przedstawionego przez obronę.

Ponadto ETPC orzekł naruszenie art. 3 (wolność od nieludzkiego i poniżającego traktowania) w odniesieniu do warunków, w jakich mężczyzna przebywał po zatrzymaniu, i art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego), poprzez brak zagwarantowania mu skutecznego środka odwoławczego w związku ze skargą na nieludzkie warunki przetrzymywania.

Na marginesie warto przypomnieć, że w sprawie Michaiła Chodorkowskiego, w którego obronie została zorganizowana demonstracja, trybunał w wyroku z maja 2011 r. (skarga nr 5829/04) również orzekł naruszenie art. 3 i 5 europejskiej konwencji praw człowieka.

Dziś na pierwszy plan wysuwa się pytanie, czy Rosja opuści strasburski system ochrony praw człowieka. ETPC zdaje się to przewidywać, co może tłumaczyć zauważalne przyspieszenie w orzekaniu w sprawach rosyjskich.

Adam Ploszka

Całość wyroku

 

Tagi:

• Rosja