Europejski Trybunał Praw Człowieka zajmował się sprawą Čakarević p. Chorwacji (skarga nr 48921/13). Skarżąca straciła pracę w grudniu 1995 r. Od listopada 1996 r. został jej przyznany zasiłek dla bezrobotnych, następnie przedłużony. W marcu 2001 r. urząd ds. zatrudnienia w Rijece na mocy decyzji administracyjnej cofnął zasiłek z datą wsteczną – od połowy 1998 r.
Urząd uznał, że Ilinka Čakarević dostawała zasiłek dłużej, niż jej przysługiwał, a tym samym musiała zwrócić państwu równowartość 2,6 tys. euro. Ograniczenie czasowe w pobieranym zasiłku wynikało ze stażu pracy skarżącej. Ze względu na zły stan zdrowia oraz brak zatrudnienia i przychodów skarżąca odmówiła zwrotu rozłożonej na 60 rat należności. Urząd wszczął wobec niej postępowanie cywilne o niesłuszne wzbogacenie. Sąd rejonowy nakazał zwrot zasiłku wraz z odsetkami. Sądy wyższych instancji utrzymały wyrok, a Trybunał Konstytucyjny odmówił rozpatrzenia sprawy. Postępowanie egzekucyjne wobec skarżącej nadal się toczy. Čakarević zwróciła się do ETPC ze skargą na naruszenie prawa do własności, tj. art. 1 protokołu 1 do Konwencji, w związku z obowiązkiem zwrotu tak znaczącej sumy.

W wyroku z 28 kwietnia 2018 r. strasburscy sędziowie wskazali, że skarżąca mogła mieć uzasadnione oczekiwanie co do przyznanych jej należności. Przyznanie zasiłku wywołało uzasadnioną ekspektatywę jego utrzymania do czasu znalezienia nowej pracy. Ekspektatywa taka jest na gruncie orzecznictwa ETPC kwalifikowana jako mienie. Tym samym w sprawie miał zastosowanie art. 1 protokołu 1 do Konwencji. ETPC rozpatrzył następnie, czy władze krajowe wystarczająco wyważyły interes publiczny i przeciwstawne mu dobro skarżącej. Trybunał akceptował już sytuację, w której władze krajowe korygowały zakres świadczeń. Odmiennie jednak do dotychczasowego orzecznictwa, w omawianej sprawie skarżąca miała zwrócić świadczenia przyznane jej na gruncie decyzji administracyjnej. ETPC zauważył, że zmiany decyzji władz nie powinny odbywać się kosztem osób uprawnionych.

ETPC zauważył, że skarżąca nigdy nie wprowadzała urzędu w błąd co do okoliczności związanych z jej zatrudnieniem. Z kolei urząd nie dochował obowiązku poinformowania jej, że w związku z okresem jej zatrudnienia czas wypłat zasiłku zostanie ograniczony. Ponadto, pomimo upływu okresu, w którym skarżąca była uprawniona do pobierania zasiłku, urząd nadal go wypłacał z pogwałceniem prawa. Skarżąca mogła więc przypuszczać, że zasiłek się jej należy. Sędziowie uznali, że władze nie zareagowały we właściwym czasie i zgodnie z prawem. Mimo że błąd popełnili urzędnicy, konsekwencje w całości poniosła skarżąca, czego nie uwzględniły sądy krajowe rozpatrujące sprawę o niesłuszne wzbogacenie. Nie wzięły również pod uwagę, że Čakarević była w złym stanie zdrowotnym, a zasiłek był jej jedynym źródłem utrzymania. Decyzja urzędu, podtrzymana przez sądy cywilne, stanowiła nieproporcjonalne obciążenie dla skarżącej, a tym samym naruszyła jej prawo do własności. Uznając naruszenie art. 1 protokołu 1 Konwencji, ETPC przyznał skarżącej 2,6 tys. euro zadośćuczynienia oraz nakazał Chorwacji zwrot kosztów związanych z wniesieniem międzynarodowej skargi.

Warto zaznaczyć, że do podobnych konkluzji doszedł trybunał w polskich sprawach dotyczących weryfikacji i odebrania świadczeń rodzicom dzieci chorujących na choroby przewlekłe (sprawa Moskal p. Polsce) oraz pozbawienia uprawnień kombatanckich (sprawy: Skórkiewicz, Styk czy Domalewski p. Polsce).

CAŁOŚĆ WYROKU

Dominika Bychawska-Siniarska

Tagi:

• Chorwacja
• zasiłek