Nieuwzględnienie przez wła­dze publiczne motywacji ra­sowej, która doprowadziła do popełnienia przestępstwa, narusza Europejską Konwen­cję Praw Człowieka. Do takie­go wniosku doszedł Europej­ski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Škorjanec prze­ciwko Chorwacji (skarga nr 25536/14). Sprawa dotyczyła zdarzenia z czerwca 2013 r., kiedy to skarżąca Maja Škor­janec spacerowała ze swoim partnerem na rynku w sto­licy Chorwacji. W pewnym momencie dwóch nieznajo­mych mężczyzn zaczęło znie­ważać jej partnera z powodu jego romskiego pochodzenia. Gdy ten zaczął przed nimi uciekać, napastnicy dogoni­li go i dotkliwie pobili. Także skarżąca, gdy ruszyła na ratu­nek swojemu partnerowi, zo­stała odepchnięta i kopnięta w głowę.

Napastnicy zostali oskar­żeni i skazani za groźby ka­ralne oraz pobicie, do które­go to miało dojść z pobudek o charakterze rasowym (ang. hate crime), ale tylko w odnie­sieniu do mężczyzny. Motyw ten nie został uwzględniony w przypadku czynu, którego napastnicy dopuścili się w sto­sunku do skarżącej. W związku z tym para wniosła zawiado­mienie o możliwości popeł­nienia przestępstwa o podłożu rasowym. Chorwackie organy ścigania odmówiły wszczę­cia postępowania z uwagi na brak dowodów na to, że męż­czyźni zaatakowali skarżącą z powodu nienawiści do Ro­mów, w sytuacji gdy ona sama nie była osobą romskiego po­chodzenia.

W związku z tym kobie­ta wniosła skargę do ETPC, w której zarzuciła, że pra­wo krajowe i w szczególno­ści praktyka jego stosowania nie gwarantują ochrony przed przemocą motywowaną nie­nawiścią w stosunku do osób, które ucierpiały w jej wyniku nie poprzez bezpośrednie po­siadanie cech wywołujących nienawiść, lecz dlatego że są w związku z osobą posiada­jąca takie cechy. W jej ocenie miało to naruszyć jej wol­ność od nieludzkiego i poni­żającego traktowania, prawo do prywatności i zakaz dys­kryminacji.

ETPC podzielił częściowo jej zarzuty, uznając jednomyśl­nie, że doszło do naruszenia art. 3 EKPC (zakaz nieludzkie­go lub poniżającego traktowa­nia) w związku z art. 14 (zakaz dyskryminacji).

W uzasadnieniu wyroku ETPC stwierdził, że obowiąz­kiem państw badających czy­ny, co do których istnieje po­dejrzenie, że są motywowane rasowo, jest podjęcie wszyst­kich racjonalnych działań dla oceny, czy dane zdarzenie było motywowane nienawiścią. W ocenie ETPC traktowanie przestępczości motywowanej rasowo na równi z nieposiada­jącą tego komponentu byłoby równoznaczne z przymknię­ciem oka na specyficzną natu­rę tego typu przestępstw, które stanowią szczególne zagroże­nie dla praw człowieka, a przez to stanowiłoby nierówne trak­towanie, którego nie da się po­godzić z art. 14 EKPC.

W związku z powyższym trybunał stwierdził w szcze­gólności, że z art. 3 w zw. z art. 14 EKPC wynika obo­wiązek uznania jednostki za  ofiarę przestępstwa z niena­wiści nie tylko wtedy, gdy zo­stała ona zaatakowana z uwa­gi na posiadanie określonej cechy, lecz także wtedy, gdy została zaatakowana z uwagi na rzeczywisty lub domnie­many związek z inną oso­bą, która posiada (lub jest postrzegana jako osoba po­siadająca) określoną cechę. Konsekwencją powyższego jest uznanie obydwu tych sy­tuacji za przestępstwa z nie­nawiści. Z uwagi na fakt, że władze Chorwacji zaniecha­ły wyjaśnienia motywu ataku na skarżącą, w ocenie ETPC do­szło do naruszenia EKPC.

Pogląd Europejskiego Try­bunału Praw Człowieka war­to skonfrontować z ostatnim wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w sprawie pobicia w tramwaju profeso­ra UW za to, że mówił po nie­miecku. W wyroku tym sąd uznał, że brak było podstaw do przyjęcia, że incydent w tramwaju był motywowa­ny różnicami na tle narodo­wościowym i etnicznym, czy­li stanowił tzw. przestępstwo z nienawiści. Zdaniem sądu w chwili uderzenia poszko­dowanego sprawca wiedział, że nie jest on obywatelem niemieckim. Z omawianego wyżej wyroku ETPC wynika jednak, że dla uznania pobicia za przestępstwo z nienawiści okoliczność ta nie powinna mieć żadnego znaczenia.

Adam Ploszka

Z wyrokiem tym można zapoznać się: tutaj

Tagi:

• hate crime
• zakaz dyskryminacji
• mniejszość romska