Europejski trybunał potępia wybory w Rosji
03-09-2024
Europejski Trybunał Praw Człowieka na kanwie sprawy Schlossberg przeciwko Rosji zakwestionował legalność wyborów do rosyjskiej Dumy (skarga nr 32648/22). W styczniu 2021 r. Schlossberg wziął udział w wiecu poparcia dla Nawalnego, co doprowadziło do nałożenia na niego grzywny administracyjnej za zorganizowanie nielegalnego zgromadzenia. W lipcu 2021 r. Schlossberg ubiegał się o mandat w wyborach do Dumy Państwowej (niższa izba rosyjskiego parlamentu). W następnym miesiącu komisja wyborcza odpowiedniego okręgu zatwierdziła jego kandydaturę. Dzień po udzieleniu zgody rywalizujący kandydat wniósł pozew, domagając się unieważnienia tej decyzji; argumentował, że wnioskodawca powinien zostać zdyskwalifikowany za jego zaangażowanie w organizację Sztab Nawalnego. Moskiewski sąd miejski uznał tę organizację za ekstremistyczną na podstawie m.in. organizowania nieautoryzowanych wydarzeń publicznych popierających Nawalnego.
W sierpniu 2021 r. moskiewski sąd miejski orzekł na korzyść rywalizującego kandydata. Zauważył m.in., że zaangażowanie pana Schlossberga w prowadzenie „Sztabu Nawalnego” było widoczne przez jego rolę w organizowaniu nieautoryzowanego wydarzenia publicznego popierającego pana Nawalnego. Sąd stwierdził także, że w oświadczeniach zamieszczonych w internecie pan Schlossberg wyrażał aprobatę, podziw i wdzięczność wobec osób biorących udział w tym wydarzeniu. Zdaniem orzekających oświadczenia te stanowiły zaangażowanie w działalność organizacji ekstremistycznej. Schlossberg złożył kilka nieudanych odwołań od tej decyzji. W konsekwencji został usunięty z listy wyborczej.
Opierając się w szczególności na art. 3 protokołu nr 1 (prawo do wolnych wyborów) do europejskiej konwencji praw człowieka, Schlossberg złożył do strasburskiego trybunału skargę dotyczącą unieważnienia jego rejestracji jako kandydata w wyborach do Dumy w 2021 r.
W wyroku z 3 września 2024 r. trybunał uznał, że ma jurysdykcję do rozpatrzenia niniejszego wniosku, ponieważ fakty, które do niego doprowadziły, miały miejsce przed 16 września 2022 r., czyli przed datą, kiedy Federacja Rosyjska przestała być stroną konwencji. Trybunał stwierdził również, że brak udziału rządu rosyjskiego w postępowaniu nie uniemożliwia rozpatrzenia sprawy.
Skarżący został zdyskwalifikowany zaledwie sześć dni po zarejestrowaniu go na liście kandydatów w wyborach do rosyjskiej Dumy Państwowej. Głównym argumentem przemawiającym za taką decyzją rosyjskich sądów miało być wsparcie wobec Nawalnego, wyrażone przez udział w wiecu i zachęcanie innych do tego samego. Trybunał podkreślił, że prawo do pokojowego zgromadzania jest podstawowym prawem chronionym przez art. 11 konwencji. Już w swoim wcześniejszym wyroku orzekł, że skazanie wnioskodawcy za korzystanie z tego prawa było naruszeniem art. 11 (wyrok ETPC z 27 czerwca 2024 r., skarga nr 52263/21).
Z tych względów korzystanie z prawa do pokojowego zgromadzania się, zagwarantowanego przez konwencję, nie może stanowić podstawy do żadnej formy sankcji, w tym dyskwalifikacji z kandydowania do parlamentu. Ta podstawa była arbitralnym powodem dyskwalifikacji. Rozważania te były tym bardziej istotne w kontekście działania, za które krytykowano skarżącego, a które polegało jedynie na zachęcaniu innych osób do wzięcia udziału w wiecu. W związku z powyższym ETPC orzekł, że dyskwalifikacja wnioskodawcy, choć formalnie zgodna z prawem, była oparta na arbitralnych podstawach. Tym samym uznał naruszenie art. 3 protokołu nr 1 do konwencji, przyznając skarżącemu 5 tys. euro zadośćuczynienia.
dr Dominika Bychawska-Siniarska
Tagi: